Zarf (Belirteç)

 

ZARFLAR    (BELİRTEÇLER)

 

            Fiillerin, fiilimsilerin, sıfatların ve zarfların anlamlarını etkileyen sözcüklerdir. Zarflar da sıfatlar gibi hiçbir çekim eki almaz. Çekim eki aldığı takdirde isimleşir.

 

Hızlı konuşuyor     (fiilin önüne gelmiş)

Zarf    fiil            

 

Hızlı konuşmayı sever.  ( Fiilimsinin önüne gelmiş)

 

Çok iyi insan    (sıfatın önüne gelmiş.)

Çok hızlı konuşuyor   (zarfın önüne gelmiş)

 

**Zarflar,cümlede zarf tümleci görevinde bulunur:

-Yavaşça yerime oturdum.

-Seni çok özledik.

-Okula doğru gittik.(isim+edat=zarf öbeği)

-Sabaha karşı yataktan kalktım.(isim+edat=zarf öbeği)

 

                1.YER-YÖN ZARFLARI:

               

                Fiilleri yer-yön bakımından tamamlayan sözcüklerdir.

İleri, geri, aşağı, yukarı, öte, beri, içeri, dışarı

 

İleri git. Beri gel, barışalım.   (zarf)

İleriye git.    (İsim)

Yukarıya çık.   ( İsim)

 

Aşağı mahalle   ( sıfat)

İleri ülkeler   (sıfat)

-Aşağı kattaki  kiracılar taşındı.   (Sıfat)

-Aşağısı çok karanlık, (İsim)

-Okul-a doğru gittiler.  (isim+edat=zarf öbeği)

-Top aşağıya düştü.   (isim)

 

                2.ZAMAN ZARFLARI:

          Zaman ifade eden bütün kelimeler zaman zarfıdır. 

Bazı zaman zarfları:

      Demin, önce, sonra, hemen, şimdi, birazdan, hala, daha, henüz, gece, gündüz, akşam, bugün, yarın, dün, 2024’te, az sonra, gelecek yıl...

 

-Akşam,insanı hüzünlendiriyor. İsim

-Akşam görüşürüz. Zarf

-Öğretmen daha gelmedi. Zaman zarfı

-Arkadaşları yarın gelecek.

-Sonra  uğrarsınız.

-Artık buradan gitmelisiniz.

-Dün onunla karşılaştım.

-Dünü bilmeyen bugünü anlayamaz.(isim)

                *Zaman anlamı taşıyan bağ-fiiller de zaman zarfı olarak kullanılır:

-Buraya gelmeden haber veriniz.

-İstanbul’a geleli iki yıl oldu.

                * "-leri” iyelik eki  zaman isimlerinin sonuna gelir. İyelik, aitlik anlamından uzaklaşır, genelleme bildirir, bu durumda zarf oluşturur:

-Önceleri biz güçlü idik.

-Akşamları bu parka gelir.

 

                3.SORU ZARFLARI:

                Nasıl, ne kadar, niçin, niye, neden, ne zaman, ne, nere…

-Nasıl oldu? (zarf)

-Nasıl insandı?   (sıfat)

-Tebeşir neden yapılır?  (zamir)

-Soruyu neden çözmedin? (Zarf)

-Kapının önünde ne bekliyorsun?  (zarf)

-Kırtasiyeden ne aldın?   (Zamir)

-Bu yağmurda eve nasıl gideceksin? (Zarf)

-İşleri ne zaman bitireceksin?  (Zarf)

-Burada ne kadar beklediniz?   (Zarf)

-Kendini nasıl hissediyorsun? (Zarf)

-Niçin gelmiş?   (Zarf)

-Siz ne biçim konuşuyorsunuz?   (Zarf)

-Ne bakıyorsun?   (Zarf)

-Bu saatte ne gezip duruyorsun?   (Zarf)

-Niye gitmedin?   (Zarf)

-Hani beni seviyordun?   (Zarf)

-Olayın niçinini, nedenini araştırdın mı hiç? (isim)

 

                +Soru zarfları soru sıfatları ile karıştırılmamalıdır:

-Size nasıl bir soru sordu?   (Sıfat: İsme soru sormuş)

-Ne yiyorsun?  (Zamir)

 

                4.MİKTAR(AZLIK-ÇOKLUK)ZARFLARI

 

a)Eşitlik zarfı:  kadar

Cennet kadar güzel vatanımız var.

b)Üstünlük Zarfı: daha  (karşılaştırma,üstünlük anlamı katar.)

-Daha soğuk bir gün

-Bu konuya daha çok çalışmalısınız.

*Fiillere zaman anlamı,”başka” anlamı katar:

-On yıl oluyor, daha gelmedi.(henüz)

-Hepsini aldınız, daha ne istiyorsunuz.(başka)

-Üç yıl daha sabredeceksiniz.

-Daha başarılı bir sınıf

c)Daha üstünlük : en

-en terbiyeli öğrenci

-en güzel yıllar

-Sınıfın en çalışkanı odur.

d)Aşırılık  Zarfları: 

çok, pek, az, azıcık, gayet, fevkalade, olağanüstü…

Çok güzel çocuktu.

Olağanüstü güzel bir insan.

-Akşama kadar çok yorulduk.

-Fazla okuyor,gözleri bozulacak.

-Gayet etkili bir konuşma yaptı.

                 *”Eksik,seyrek,sık” kelimeleri de azlık-çokluk zarfı olarak kullanılabilir.

-Bugünlerde sık görüşüyorlar.

-Parayı on lira eksik vermiş.

 

                *Bursa’da aşağı yukarı bir ay kaldık.

-Ankara’dan ayrılalı şöyle böyle dokuz ay geçti.(azlık-çokluk zarfı)

 

                5.DURUM ZARFLARI

                a)Yanıt Zarfları:evet,hayır,peki,hayhay…

 

                b)Yineleme Zarfları:Ara sıra,sık sık,ikide bir,ayda yılda,bir daha…

-Konuyu bir daha anlatır mısınız?

 

                c)Dilek zarfları: Keşke, bari, inşallah..

-Keşke bekleseydik.

-Bari doğru cevap verseydin.

-Sınavı inşallah kazanırsınız.

 

d)Kesinlik Zarfları: Mutlaka, kesinlikle, elbette,

sakın, asla, hiç

-Sakın geç kalmayın.

 

e)Olasılık,ihtimal Zarfları: Galiba,belki

Galiba gelmeyecek.

-Belki gelir.

f)Sınırlandırma Zarfları: En çok, en az, en fazla, en erken, ancak, artık…

-Ankara’ya ancak yarın sabah varabiliriz.

-Artık ekmekleri çöpe atmayalım.Sıfat

-Artık,ekmekleri çöpe atmayalım.Zarf

-Ekmeklerin artıklarını çöpe atmayalım.İsim.

 

g)Üleştirme Zarfları:

 

_Basamakları beşer beşer çıktı.

-Kitapları rafa birer birer dizdi.

-Beşer kişi. (sıfat)

 

h)Niteleme Zarfları:   Nasıl= fiil

 iyi insan:sıfat

iyi düşün:zarf

 

YAPI BAKIMINDAN ZARFLAR

 

                1.BASİT ZARFLAR:

-Buraya gece geldi,yarın gidecek.

-Derslerine çok çalışır.

                2.TÜREMİŞ ZARFLAR:

*Türemiş zarflar,isim soylu sözcüklere getirilen “-leyin,-ce,-ın,-cesine,-eri” gibi eklerle oluşturulur:dost-ça,yiğit-cesine,ilkin,iç-eri

-Sabır-lı davrandı.

-Sabah-leyin yola çıkacaklar.

-Buralar kışın soğuk olur.

                3.BİRLEŞİK ZARFLAR:

-Bugün çok yoruldu.

-Biraz dinlenseniz.

-Olay böyle duyulmuş.

                4.ÖBEKLEŞMİŞ(GRUPLAŞMIŞ) ZARFLAR

*Bazı zarflar,yan yana gelerek zarf grubu(öbeği) oluşturur.

-Er geç buraya uğrar.

-Hazırlanın hemen şimdi gideceğiz.

-Buraya öğleden sonra kimse uğramadı.

-Her zaman değil,arada sırada gecikir.

(hemen hemen,az çok,ikide bir,bazı bazı,üç aşağı beş yukarı,- dek)

 

ZARF-FİİLLER(ULAÇ-BAĞ-FİİLLER)

 

                Cümlede bir cümleciği başka bir cümleciğe bağlayan,fiilden türeyen,cümlede fiili zaman ve durum yönüyle niteleyerek genellikle zarf görevinde kullanılan kelimelere zarf-fiil denir

 

**Bağ-fiil türeten ekler şunlardır:

-ıp,-erek,e.-a,-meden,-maksızın,…r,….mez,-eli,-ince,-dıkça,-ken,-dığında,-dığından”

 

-ıp:

-Bir hafta boyunca çalışıp sınava girdi.

*-erek:

_Olanları gülerek anlattı.

-Cevapları karşılaştırarak kontrol edin.

*e,-a:

-Sevine sevine gitti.

-Güle oynaya iş yapıyor.

**madan:

Soruları cevaplamadan gelmeyin.(durum)

-Zil çalmadan dıeşarı  çıkamazsınız.(zaman)

**meksizin:

-Akşama kadar hiç durmaksızın çalıştı.

_Bir sene boyunca yılmaksızın çalışacaksınız.

*…r,….mez:

-Kapıdan girer girmez bağırmaya başladı.

-Bakar bakmaz yanlışı fark etti.

**-ınca: (zaman anlamı)

-Bizi görünce sevindi.

**-eli,-alı: (işin başladığı zamanı bildiren zaman anlamı)

-Ders biteli sınıfta oturuyor.

**-dıkça: (işin yapıldığı zamanı,tekrarlanan fiilleri bildirir.)

-İstanbul’a geldikçe bize uğrayın.

**-ken:

-Güneş doğarken biz yola çıkmıştık.

**Bağ-fiiller,çekim eklerini almayan,çekimsiz kelimelerdir.İsim-fiiller ve sıfat-fiillerden bağ-fiillerin farkı,isim çekim eklerini almamalarıdır.

 

 

ALIŞTIRMALAR

 

-Anlatılanları sessizce dinliyorduk

-İnsanlar,yaşamaya değer en iyi yönlerinin geride kaldığına inanır.

-Çok iyi,nasıl isterseniz öyle olsun!

-Bahçedekiler kapıya dönük oturuyorlar.

-İnsanlar meydanda öbek öbek toplanmışlar.

-Akşama doğru babası ile dışarı çıktı.

Ne zaman geleceğini kimse bilmiyor.

-Akşam az ye,sabah kaz ye.

-Düzgün konuşan,genç,yakışıklı,tertemiz bir insandı.

-Hırsız,polis tarafından kıskıvrak yakalandı.

-Annesinin kızmasına içerleyen çocuk hıçkırarak ağladı.

-Öğleye doğru sıcak alabildiğine bastırdı.

-Otelin müdürü o gün bizi oldukça sıcak karşıladı.

-Notlarına sık sık göz atardı.

-Yüzümüze damlalar tek tek düşüyordu.

-Sınavı başarmak için çok çalıştı.

-Toplantıda çok etkili konuştu.

-Gölü atınca çok heyecanlandı.

-Başarılı olmak için çok çalıştı.

-Çok okuyan biri olduğunu söyleyemem.

-Olayı pek iyi hatırlamıyorum.

-Çocuk etrafındakilere bakıyordu saf saf.

-Sabah oluyordu yavaş yavaş.

-Sözünü bitirir bitirmez kürsüden indi.

-Toplantının ağır havasından kurtulmak için dışarı çıktı.

-Dışarı çıkıp biraz dolaşmalısın.

-Benimle açık konuşursanız,sevinirim.

-Ders biter bitmez herkes dışarı çıktı.

-Bundan sonra olur olmaz işlere üzülme.

-Orada yaptığı işleri bir bir anlattı.

-Kimse inanmıyor ama çocuk doğru söylüyor.

-Bugün yine hesabı eksik getirdi.

-Ne yapayım,içimden öyle geldi.

-Böyle konuşursan,anlaşamayız.

-Ayşe yarınki sınav için iyice hazırlanmış.

-Onu yakından tanırım.

-Sizi törende heyecanlı gördüm.

-Bu çocukla niye ilgilenmediniz?

-Kendimi bugün daha iyi hissediyorum.

-Elli  metre kadar yürü,sonra sağa sap.(nicelik z)

-Hayır ben böyle demedim.

-Yine gel.(durum)

_İşte otobüs de geldi.

-Tekrar görüşelim.(durum)

-Eğer gelmeyeceksen biz sana gelelim.(durum)

-Dün gece çok az uyudu.

-Temmuzda tatil için yine gelecek misin?

-Yavaş yavaş konuşmaya başladı.

-Korko korka girdi bu kapıdan.

 

GÜZEL SÖZLERDEN ALIŞTIRMALAR

 

-Bencil insan,tek başına kalmış meyvesiz bir ağaç gibi kurur gider.

-İyilik ne kadar küçük olsa da hiçbir zaman boşa gitmez.

-Hayal gücü bilgiden daha önemlidir.(Einstein)

-Yaşam geriye bakarak anlaşılır,ileriye bakarak yaşanır.

-Paranızı hala sayabiliyorsanız,gerçekten daha zengin değilsiniz demektir.

-Az anlamak,ters anlamaktan daha iyidir.(zweig)

-Kendinizi adayabileceğiniz bir iş,yüksek bir maaştan daha ödüllendiricidir.

-Kendini herkese uydurmak için yontmaya koyulanlar,sonunda yontula yontula tükenip giderler.(R.Hull)

-İyi düşünmek iyidir;iyi hareket etmek çok iyidir.

-Şans bazen şimşek gibi çakabilir.Ama unutmayın,arkasında kara bulutlar sizi bekliyor olabilir.(Macar sözü)

-Öfkeniz kabarmaya başladığı zaman ona kadar sayın.

-Evlenmeden önce gözlerinizi açın:Evlendikten sonra onları yarı kapalı tutun.

-İnsana aradığı şeye bakılarak değer biçilir.