TÜRK EDEBİYATI İLE İLGİLİ KÜÇÜK NOTLAR

*Halk edebiyatı soyut güzelliği aramaz,gerçek güzelliğin peşinde koşar.
*Dede Korkut Hikayeleri,destan geleneğinden halk öykücülüğüne geçiş döneminin ürünüdür.
*Eski Yunan edebiyatında Ksenophon’un “Anabasis” adlı eseri anı türünün ilk örneklerindendir.
*II.Yeni akımı sürrealizmin etkisindedir.
*Nabi’nin Tuhfet-ül Harameyn (gezi notları) eseri vardır
*Nef’i kaside ve özellikle de yergileriyle ünlüdür.(Siham-ı Kaza)
*Şeyh Galip Sebk-i Hindi denilen tarzın öncüsüdür.(sembolizm)
*Evliya Çelebi gezi yazılarıyla(seyahatname) ünlüdür.
*Naima,tarihçiliğiyle ünlüdür.
*Katip Çelebi,bibliyografya(Keşfüz-zünün) çalışmasıyla ünlüdür.
*Baki,şairler sultanıdır.Şiirlerinde tasavvufa yer vermemiştir.
*Hoca Dehhani Divan edebiyatının kurucusudur.(Şelçuk Şahnamesi)
*Fuzuli, Divan edebiyatının “lirizm” yönünden en zengin şairidir.
*Ahmedi,nin İskendername adlı büyük mesnevisi,”Doğu ilimlerinin manzum ansiklopedisi” haline koymuştur.
*Koşma,anonim halk edebiyatı ürünü değildir.
*Türk edebiyatında sembolist şair deyince aklımıza Ahmet Haşim gelir.
*Şeyhi,Divan şiirinin ilk ustalarındandır.(Harname,Hüsrev ile Şirin)
*Mani,yalnız aşk konularına değil sosyal konulara da değinen Halk edebiyatı nazım şeklidir.
*Şikayetname,Fuzuli’nin Nişancı Celalzade Mustafa Çelebi’ye yazdığı ünlü bir mektuptur.
*Şarkı türünün en güzel örneklerini Nedim vermiştir.
*Halit Ziya,modern romancılığımızın kurucusudur.
*Parnasizm,şiirde gerçekçi akımdır.
*Servet-i Fünun edebiyatının dil anlayışı , Divan edebiyatının dil anlayışı ile hemen hemen aynıdır.
*Vatan ve özgürlük aşkını ilk işleyen Namık Kemal’dir.
*Şiirde geleneksel kuralları yıkan,ölçü ve uyağı kaldıran Orhan Veli’dir.
*Kiralık Konak romanında dede,baba ve torun üç kuşak çatışması işleniyor.
*Türklerin Divan edebiyatına kattıkları iki tür:Şarkı ve tuyuğdur.
*Türkçemiz köken bakımından Ural-Altay dil grubunun Altay koluna bağlı sondan eklemeli bir dildir.
*Türkler bugüne kadar Göktürk,Uygur,Arap ve Latin yazısı olmak üzere dört çeşit yazı kullanmışlardır.
*38 harfli Göktürk alfabesi ile yazılan ilk ürünler Yenisey yazıtlarıdır.(mezartaşı yazılarıdır)Bu alfabe ile yazılmış olan önemli metinler Göktürk(Orhun) yazıtlarıdır.Türkçenin gelişmiş bir dil olduğu anlaşılıyor.
*Süleyman Çelebi’nin Mevlid’i önemlidir.
*Şeyhi’nin Harname adlı satirik mesnevisi ünlüdür.
*Ali Şir Nevai’nin Muhakemetü’l-Lügateyn adlı eseri ve ilk şairler tezkiresi(biyografi) edebiyatımızın önemli eserleridir.
*Bağdatlı Ruhi,terkib-i bend’iyle tanınır.(hicivler,yergiler)
*Divan şiirinin son temsilcileri:Enderunlu Vasıf,İzzet Molla,Leskofçalı Galip ve Yenişehirli Avni’dir.
*Veysi ve Nergisi,süslü-sanatlı nesri,secilerle,söz oyunlarıyla en uç biçimde temsil ederler.
*Yunus Emre,hece ölçüsüyle yazmıştır genellikle.Ama aruz ölçüsü ve Divan edebiyatı nazım biçimlerini de kullanmıştır.
*Ahmet Cevdet Paşa:Tarih,hukuk,dil ve edebiyat alanında çalışmalar yaptı.Kavaid-i Osmaniye adlı dilbilgisi kitabıyla Belagat-ı Osmaniye adlı kuramsal edebiyat kitabı tanınmıştır.Tarih-i Cevdet,Kısas-ı Enbiya,Mecelle.
*Muallim Naci:Türkçeyi,doğal söylenişini bozmadan aruza uydurması bakımından Tevfik Fikret’i ve Mehmet Akif’i etkilemiştir.”Ateş-pare,Şerare,Demdeme,Ömer’in Çocukluğu”
*Cenap Şehabettin,sembolist tarzda yazdığı şiirlerle tanındı.
*Mehmet Rauf:Mensur şiir türünün başarılı örneklerini vererek bu türün yayılıp tanınmasını sağladı.Halit Ziya’nın etkisinde kaldı.
*Hüseyin Rahmi:Ahmet Mithat geleneğini sürdürerek “halk için sanat” anlayışıyla yazdığı romanlarıyla tanındı.
*Ahmet Rasim:Edebiyat aracılığıyla halkı eğitmeyi amaçlayan bir yazar olarak Ahmet Mithat geleneğini sürdürür.Üçer beşer sözcüklü,kısa,hareketli,canlı cümleleriyle döneminin dil ve anlatımından oldukça farklı özellikler gösterir.Falaka(anı),Gecelerim(anı),Gülüp Ağladıklarım(fıkra)
*Behçet Kemal Çağlar:Onuncu Yıl Marşı”nın söz yazarlarındandır(Öteki F.Naf iz Çamlıbel’dir)
*Peyami Safa:Psikolojik roman türündeki başarısıyla tanınır.

BATI EDEBİYATI İLE İLGİLİ KÜÇÜK NOTLAR

*Emile Zola,natüralizmin kurucusu ve kuramcısıdır.Natüralistler çevrenin insan üzerindeki etkisine çok önem verirler.
*Racine klasisizmin temsilcisidir.
*Denemenin kurucusu Montaigne’dir.
*En ünlü komedi yazarları Aristophanes ve Moliere’dir.
*En ünlü trajedi yazarları:Sophokles,Corneille,Racine’dir.
*Adgar Allen Poe,”gerilim” öğesini öykü ve romanda ilk kullananlardandır.
*P.Verlaine:Sembolistlerden olmasına rağmen emprestyonistler arasında da adı geçer.
*A.Rimbaud:Emprestyonistler arasında adı geçmiş ve sürrealisme kaynaklık etmiştir.
*J.Joyce:Romanın yapısını değiştirmiş,dil kurallarını kırmış;bilinçle bilinçaltını,zamanla uzayı birilikte verebilmek için iç konuşmalardan,kesintilerden,çağrışımlardan,izlenimlerden
yararlanmıştır.Düzyazıda oldukça ustadır.Ulysses.
*P.Eluard:Önce dadaizm,sonra sürrealizm,oradan da toplumsal gerçekçiliğe yönelmiştir.”Ölmeden Ölmek”
*L.Aragon:Sanatta başkaldırının yetersizliğini dadaizm ve sürrealizm anlayışlarından sonra görmüş,toplumsal gerçekçiliğe yönelmiştir.”Rüyalardan Bir Dalga,Elsa’nın Gözleri”
*Egzistansiyalizm,edebiyatta yeni bir hümanizm olarak kendini göstermiştir.
*Sanat ve edebiyat akımlarının ortaya çıkış sıralaması:
Klasisizm,romantizm,realizm,natüralizm,sürrealizm