EDEBİYAT-PSİKOLOJİ İLİŞKİSİ

 Konu Başlıkları

* Edebiyatın Felsefeyle İlişkisi

• Edebiyatın Psikoloji ve Psikiyatri ile İlişkisi

•Türkçenin Sözlükleri

 •             

 Edebiyat – Felsefe İlişkisi

• Her ikisinin de bir tür insan faaliyeti olmasına dayanır.

• Bu iki disiplinden biri insanın “düşünme” melekesi, diğeri ise “yaratma”

melekesiyle alâkalıdır.

• Her ikisi de dil üzerine inşa edilmiştir.

Şair-yazarın da filozofun da kendini ifade edebilecekleri tek araç dildir.

Felsefe: Bilgelik sevgisi

 Yunanca "seviyorum", "ardından gidiyorum", "arıyorum" :"phileo" "bilgi", "bilgelik"   : "sophia"                                 "bilgelik sevgisi" ya da "bilgi sevgisi"dir.

 

•Yani felsefe kelime olarak bilgeliğe ve bilgiye değer vermek, onları önemsemek ve hatta en değerli şeyler olarak görmek; bilgiyi  aramak, bilgeliğe erişebilme çabası sarf etmek, bilginin sürekli olarak peşinden koşmak anlamlarını taşımaktadır.

Düşünce Akımı nedir?

 Düşünce akımı için hayata, sanata, dünyayı algılayışa karşı ortaya koyulan felsefe, düşünceler sistemi demek doğru olacaktır.

 Düşünce akımlarına örnek:

Hümanizm,Klasisizm,Rasyonalizm,Varoluşçuluk, vs.

 Düşünce akımları insan kaynaklıdır ve amaçları da yine insandır. Yani her düşünce akımı insana bu sayede topluma ulaşmak kendi felsefesini kabul ettirmek istemektedir.

Edebiyat – Psikoloji İlişkisi

•  Edebiyat, kişilerin duygu ve düşüncelerinin estetik bir değerde ifade edilmesi sanatıdır.

• Psikoloji, kişilerin duygu ve davranışlarını inceleyen bir bilimdir.

•   İnsanı ve insan yaşamını anlamayı amaçlayan iki dal olan "Edebiyat ve Psikoloji"yi birbirinden uzak olarak düşünmemek gerek.

Edebiyat-Psikoloji ilişkisi oldukça fazladır.

•   Her edebi metin, kurgulanmış da olsa hayattan önemli oranda sahneler yansıtır. Bu durumda edebiyat psikoloji ilişkisi kaçınılmazdır.

•  Edebi metin kahramanları; üzüntü, sevinç, intikam, hırs, vefa vs. duyguları taşır, yansıtırlar ki bütün bunlar doğrudan psikolojiyi ilgilendiren insan hâlleridir.

Edebiyat – Psikoloji İlişkisi

 •  Özellikle psikolojik romanlarda kahramanların ruh dünyalarının derinlemesine çözümlendiği görülür. Bu durumda yazar ,psikoloji biliminden faydalanır.

• Edebi eseri kaleme alan yazar da bir insandır. O da kendi ruhsal durumunu az ya da çok edebi esere yansıtır. Her edebi eser, yazarının iç dünyasından izler taşır. Bu durumda da psikoloji bilgisi bu malzemeden yararlanır.

Edebiyat- Psikoloji İlişkisi

•  Her insanın, duyguları, düşünceleri, bir psikolojisi olduğu gibi, yazarların

da vardır. İşte yazarlar, eserlerini yazarken o anki psikolojik durumlarını belli oranda eserlerine yansıtırlar. İnsanın ruh dünyasına ağırlık veren psikolojik eserler, insanların ruh çözümlemelerini yapar. Mehmet Rauf’un “Eylül”,

•  Peyami Safa’nın “Dokuzuncu Hariciye Koğuşu” adlı romanları buna

en iyi örnektir.

•    Edebî metinler yazarlar tarafından oluşturulur (Anonim olanlar hariç). Bu eserler, birebir yazarların yaşantılarını, duygularını yansıtmasalar da onlardan izler taşır. Yani, edebî metinlerde yazarın psikolojisinden izler vardır; derinlemesine ve bilimsel yapılan bir incelemeyle, eserler bizi yazarların ruh dünyasına götürebilir

Edebiyat-Psikoloji İlişkisi

•   Türk edebiyatında “Bireyin İç Dünyasını Konu Alan Eserler” psikoloji ve psikiyatri bilimlerinden etkilenilerek yazılmaktadır. Özellikle psikoloji-edebiyat ilişkisi eserlerin temelini oluşturur.

•   Bir edebi eser psikoloji-psikiyatri bilimlerinden şu şekilde yararlanır:

 1. İnsanı bütün özellikleriyle tanıtmaya çalışır.

2.  Ayrıntılı ruh çözümleri yapmaya çalışır.

3.  İnsanın iç dünyasını okura anlatmaya çalışır.

4.  İnsanın duygu ve hayallerini okura iletmeye çalışır.

5.   İnsan denen varlığın soyut düşünceleri anlatmaya çalışır

   Dikkat!

• Türk edebiyatında yazılan en önemli romanlardan biri olan

• Dokuzuncu Hariciye Koğuşu’nda Peyami Safa, roman boyunca romandaki kahramanın, aşklarını, acılarını, sevinçlerini, hastalıklarını psikoloji biliminden yararlanarak ayrıntılı bir şekilde tasvir etmeye çalışmıştır

Edebiyat ve Psikoloji Arasındaki Farklılıklar

           1-Edebiyat sanat dalıdır ; psikoloji, bilim dalıdır.

•           2-Edebiyat insanın ruh dünyasının /iç dünyasının yansımasıdır. Psikoloji ise ruh dünyasının araştırılmasıdır.

•           3-Edebiyatta yer alan insanlar kurmaca (hayal) bir dünyanın bireyleridir. Psikolojide yer alan bireyler ise tamamen gerçek dünyada yer alırlar.

4-  Edebiyatta amaç estetik haz vermektir. Psikoloji de ise

sorun tespiti ve çözümü önemlidir.

5-  Edebiyatın muhatabı toplum iken psikolojinin muhatabı bireydir.

Edebiyat ve Psikolojinin Ortak Özellikleri

    1. Edebiyat ve psikoloji biliminin asıl malzemesi olarak insandır.

          2. Edebiyat ve psikoloji insanı bir bütünlük içinde kavrayarak onun doğasına yaklaşma gayretindedirler.

         3. Genel olarak her ikisinin de insan ruhunu kavramaya, onun düşünce, davranış ve duygularına yön veren bilinçaltı süreçlerine daha yakından bakmaya ve onu çevresinden koparmadan bir “bütün” olarak görmeye çabalayan çalışma sahaları olduğu görülür.

•   4. İkisinin de ürün ve verileri birbirleri için önemli malzemelerdir.

    5.Her ikisinde de insan psikolojisi yer almaktadır

Dilin Tarihi Süreç İçerisindeki Değişimini Etkileyen Sebepler

           1. Kültür değişimi (Kültürel hayat dile birebir yansır.)

      2.Coğrafyanın Etkisi (Bulunulan konum sizi çevreleyen kültürü de belirler

           3.Dinin Etkisi (Dinlerin dillere etkisi büyüktür.

  4. Teknolojinin Etkisi (Teknolojinin değişimi dile yansır.) 

TÜRK DİLİNİN ÖNEMLİ

SÖZLÜKLERİ

«Kamus, bir milletin hafızasıdır, yani kendisidir.»

Cemil Meriç

Sözlük

•   Sözlük geçmişle bugün, bugünle gelecek arasında bağ kuran en önemli kültürel kaynakların başında gelir.

            Sözlük, atalarımızın ağzında, yaşamında var olanları bize bildiren; bizim ağzımızda, yaşamımızda var olanları da gelecek nesillere ileten en önemli aktarım aracıdır.

İlk Örneklerinden Günümüze Türkçenin Önemli Sözlükleri

 

1. Divan-ı Lügat'it Türk : Kaşgarlı Mahmut

2. Muhakemetü'l Edep : Zemahşeri

3. Codex Comanicus : Kıpçak Türkleri.

4. Lehçetü'l Lügat: Şeyhülislam Mehmed Esad Efendi

5. Müntehabat-ı Türkiye: James W. Redhouse

6. Müntehabat-ı Lügat-ı Osmaniye: : James W. Redhouse

7. Lehçe-i Osmaniye : Ahmet Vefik Paşa

8. Muhakemetü'l Lügateyn : Ali Şir Nevai

9. Kamus-ı Türki: Şemsettin Sami

10.   Türkçe Sözlük : Türk Dil Kurumu

11. Lügat-i Naci:   Muallim Naci

Ø Divan-ı Lügati’t-Türk (Kaşgarlı Mahmud)

Ø Divanü Lügâti’t-Türk, bütün Türk illerini ve dillerini kapsayan, bin yıl öncesinin Türk toplulukları hakkında önemli bilgiler içeren kaynak eserdir.

 

Ø Eser, Araplara Türkçe öğretmek ve Türkçenin Arapça kadar yetkin bir dil olduğunu ispatlamak için yazılmıştır.

 

Ø Eserin sonunda Türk dünyasının o günkü yerleşimini gösteren bir harita vardır. Bu nedenle Türk tarihi ve coğrafyası için de son derece önemli bir eserdir.

 

Ø İslamiyet öncesine ait olan sözlü ürünler, bu eser sayesinde günümüze kadar ulaşabilmiştir.

 Divan-ı Lügati’t- Türk (Kaşgarlı Mahmud)

Ø Yazar, Türkçe kelimelerin karşılıklarını ve bunu halk dilinden derlediği örneklerle delillendirmiştir.

 Divanü Lügat’it Türk, Türk kültür tarihinin en büyük hazinelerinden biridir.

 

Uzun yıllar kayıp olan bu eser, 1915 yılında İstanbul’da tesadüfen Ali Emîrî Efendi tarafından satın alınmıştır.

 

Kilisli Rıfat tarafından o günkü dile aktarılarak basılmıştır. Eserin orijinal nüshası İstanbul Millet Kütüphanesi’ndedir.

Kamûs-ı Türkî (Şemseddin Sami)

 

Şemseddin Sami’nin bu eseri (1900) Türk sözlükçülüğünün en önemli ürünlerinden biridir. Kamus-ı Türki, kendisinden sonra hazırlanan pek çok sözlüğe kaynaklık etmiş,sözlükçülüğümüzün dönüm noktalarından olmuştur.

Mukaddimet’ül Edep (Zemahşeri)

 Harezm sahasında hazırlanmış olan Mukaddimetü’l-Edeb, Arapça öğrenmek isteyenlere yararlı olabilecek bir eserdir.

Türk asıllı olmakla birlikte Arap sözlükçülük geleneğinde önemli bir yere sahip olan

Zemahşeri’nin yazdığı bu eser, Harezm Türkçesi için dil malzemesi içermektedir.

  Codex Cumanicus (XIII.Yüzyıl, Kıpçak Türkleri)

Karadeniz’in kuzeyinde yaşamış olan Kuman (Kıpçak) Türklerinin söz varlığı ve sözlü edebiyat ürünleri ile ilgili derlemelerden oluşan Codex Cumanicus’un XIII. yüzyıl sonlarında hazırlandığı sanılmaktadır.

Kumanların dil malzemesinin Latin harfleriyle ortaya konulduğu eserin ilk bölümü Kuman Türkçesinin söz varlığı ile birlikte dil bilgisi kurallarından oluşmaktadır.

 

     Ali Şir Nevai, 15. yüzyılda Muhakemet’ül Lugateyn isimli eserini yazmış ve Türkçe ile Farsçayı kıyaslamıştır.

•   James W. Redhouse: Müntahabat-ı Türkiyye (1842) ve Müntahabat-ı lügat-ı Osmaniyye (1852),

•   Ahmed Vefik Paşa: Lehce-i Osmani

 •  Günümüzde sözlükle ilgili çalışmalar TDK tarafından titizlikle hem basılı hem de sanal ortamda yürütülmektedir.

Türkçe Sözlük

 Cumhuriyet Dönemi’nde ilk sözlük çalışması 1945 yılında yapılmıştır

  Türk Dil Kurumunun ilk baskısı 1945’te olmuştur. Türkçenin soz varlığını ortaya koyacak bir sözlük hazırlanması düşüncesi, Türk Dili Tetkik Cemiyeti’nin 12 Temmuz 1932 günü kuruluşuyla birlikte gündemde yer almaya başlamıştır

Sanal Ortamdaki Sözlükler

• Türk Dil Kurumunun 2002 yılında kullanıma sunduğu Güncel Türkçe Sözlük ’ten sonra geçen zaman içerisinde

•   Büyük Türkçe Sözlük (616.767)

•  Kişi Adları Sözlüğü (10.842 isim)

 Bilim ve Sanat Terimleri Ana Sözlüğü, (185.332)

•   Türkçede Eş ve Yakın Anlamlı Kelimeler Sözlüğü,

•  Türk Lehçeleri Sözlüğü, (Türkiye Türkçesi,Azerbaycan,Başkurt, Kazak,Kırgız, Özbek, Tatar,Türkmen ve Uygur Lehçeleri) (75.000)

•  Türkçede Batı Kökenli Kelimeler Sözlüğü,

•  Türkiye Türkçesi Ağızları Sözlüğü, (232.000)

• Tarama Sözlüğü (8 cilt) ,Sesli Türkçe Sözlük,

•  Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü de erişime açılmıştır